Bernini en Borromini

Wij vinden dat Nederland in de 17e eeuw het centrum van de wereld was, niet alleen qua economie, maar vooral qua cultuur. Dat valt misschien niet te ontkennen, maar Rome kan wat betreft dat laatste daar net zo goed een claim op leggen. Misschien noemt zij het alleen niet de Gouden, maar de Barokke Eeuw. Met als grootmeesters Bernini en Borromini.

Fontana del Tritone

Ik neem de bus om de hoek, die me via een tour door de wijken ten noordoosten van Rome afzet op het Piazza Barberini. Meteen loop ik tegen de Fontana del Tritone van Bernini aan. Het is onmiddellijk duidelijk: hier laat een uitbundige mythologische halfgod, gesteund door dolfijnen, zijn water stromen. Niet bescheiden, niet efficiënt of kostenbewust, niet religieus correct, niets van dat al. Deze fontein mag gezien worden! 

Even verderop staat nog een fontein van zijn hand, de Fontana delle Api, de fontein van de bijen. Bijen vormden het wapen van de familie Barberini, de familie van wie Bernini veel van zijn opdrachten kreeg. Die familie snapte al goed hoe marketing werkt, waardoor je dit beeldmerk in de hele stad terug kunt vinden. Zie je bijen, dan weet je dat er een Barberini opdracht heeft gegeven tot de kunstschat waar je naar kijkt. 

Maar ik kom niet alleen voor Bernini, ik ben ook nieuwsgierig naar Borromini, die andere barokkunstenaar. Zij worden vaak genoemd als de twee grote rivalen met twee totaal verschillende persoonlijkheden. Bernini het zondagskind, de man van goede familie en het juiste netwerk. De man, die alles leek te kunnen en een leven vol successen leidde. Hij was 1 jaar ouder dan Borromini, die het minder makkelijk had. Door hard werken had hij zich een positie verworven als groot architect en kunstenaar. Maar hij was niet makkelijk. Waar Bernini genoot van het leven, was Borromini veeleisend, perfectionistisch en overtuigd van zijn eigen mening. Ondanks het succes dat hij wel degelijk had, vereenzaamde hij van zijn omgeving en pleegde uiteindelijk zelfmoord.

San Carlo alle Quattro Fontane

Ik zie twee kerkjes; de San Carlo alle Quattro Fontane van Borromini, de Sant' Andrea al Quirinale van Bernini. Ze zijn beide prachtig. Ingetogen in hun opzet, maar een feest aan vormen, materiaalkeuze en detail. Alles klopt, de lijnen, het licht, de kleuren. Overdaad schaadt hier niet. 
Het verschil? Bij de kerk van Borromini worden bezoekers afgehouden door een bordje "no tourists", bij de kerk van Bernini mag je zelfs naar binnen als er een mis wordt gehouden. 

Ik herken de twee kanten maar al te goed. De ene kant is teruggetrokken, eenzaam en nooit goed genoeg. De andere kant is één feest, alles is mogelijk en wordt intens geleefd en genoten. De laatste heeft het makkelijker, de wereld ligt aan zijn voeten. Maar dat maakt het leven en werk van de eerste niet minder. Ik geloof dat ik van Borromini houd. Ik begrijp 'm wel en vind hem niet minderwaardig aan zijn tegenpool. Misschien ligt zijn aard en werk wel meer in het verlengde van onze cultuur. En al ben ik niet depressief, noch uitbundig, hij ligt dichter bij mij.