Droom of werkelijkheid

In 312 na Chr droomt Constantijn van een overwinning op zijn medekeizer Maxentius. Niet alleen Rome staat op het spel, ook het West Romeinse Rijk ligt in het verschiet. Maar hoe maakt hij zijn droom werkelijkheid? Volgens de overlevering ziet hij in zijn droom een kruis met de woorden: in dit teken zult u overwinnen. Hij kiest voor het kruis van de christenen en wint. De zegetocht van de christendom kan beginnen.

Het is een rustige herfstdag als ik afreis naar Amsterdam om in de Nieuwe Kerk te gaan kijken naar de tentoonstelling “De droom van Constantijn” en te luisteren naar een lezing over deze intrigerende man. Constantijn als christen en als man van zijn tijd; een traditionele Romeinse keizer. 

de Nieuwe Kerk

Het is druk in de stad, er worden volop city trips genoten. Het gekakel om mij heen in allerlei talen werkt vervreemdend, net als de aaneenschakeling van rondvaartboten, koffiepunten, flagstores van bekende merken en souvenirwinkels op weg naar de Dam. Ik passeer het Beursgebouw en lees het oer-Hollandse “de cost gaet voor de baet uit” Hier geen christendom, maar koopmansgeest. Als ik rechtsaf sla bij de Dam komt er meer lucht, ondanks het bonte gezelschap aan straattheater, krantenjongens en politiemannen- en vrouwen. Daar, in een hoek, staat dan toch  de Nieuwe Kerk en kijkt Constantijn ons met zijn priemende blik aan.

Constantijn wordt de Grote genoemd, omdat hij de eerste keizer is geweest die koos voor de christenen. Vanaf zijn tijd werd getolereerd dat zij geen eer brachten aan de goddelijke keizer, maar alleen aan hun eigen God. Zij kregen de beschikking over grote stukken land en sommen geld en werden vrijgesteld van belasting. In één klap werd de kerk, op de keizer na, de rijkste rechtspersoon van het West Romeinse Rijk. 

Constantijn startte de bouw van verschillende kerken, zoals de Sint Jan van Lateranen en een basiliek onder zijn eigen naam, waarop later de Sinter Pieter gebouwd zou worden. Constantijn werd niet meteen zelf christen; integendeel. Nog jaren laat hij zich zien en afbeelden met goden die wij nu heidens noemen. Pas op zijn sterfbed laat hij zich dopen. Dit bekortte de tijd om nog zonden te kunnen begaan, waardoor een plaatsje in de hemel werd veilig gesteld. Maar ondanks zijn late bekering is met Constantijn het tij gekeerd en wordt Rome christelijk.

Constantijn de Grote

Op de tentoonstelling zie ik een trotse keizer, die weet wat hij wil. Hij maakt keuzes die politiek strategisch ten goede komen om zijn doel te bereiken, keizer van Romeinse Rijk. Soms is dat een keuze ten gunste van de christelijke kerk, maar net zo vaak gaat hem om keuzes in de Romeinse traditie, zoals het optrekken van de triomfboog in zijn naam, vlakbij het Colosseum. Deze boog van Constantijn staat bol van Romeinse symboliek zonder ook maar één verwijzing naar het christelijk geloof. Ook hier wordt uitgebeeld dat hij in dit (Romeinse) teken, heeft overwonnen.

Bij mijn vertrek uit Rome in mei van dit jaar wist ik dat ik terug zou keren, alleen niet wanneer. Ik droomde ervan niet te lang te wachten. In de maanden erna verbleekte de droom en was de werkelijkheid hard, in al zijn bizarre vormen. Toch bleef ik dromen en geloven dat er andere tijden zouden komen. En soms moet je dromen een handje helpen en een vliegticket kopen. Als dat mijn teken is, heb ik getekend. Ik ben op weg naar Rome, mijn droom en werkelijkheid.